در این مقاله قصد داریم در مورد فرآیند تولید ورق روغنی صحبت کنیم. ورق روغنی که با نام ورق سرد و ورق فولادی سر نیز شناخته میشود، از ورق سیاه به دست میآید و بهصورت تجاری در فرآیند نورد سرد تولید میشود. این نوع از ورقهای فلزی به واسطه خواص و ویژگیهای فیزیکی و ظاهری مطلوبی که دارند، برای استفاده بهعنوان مصالح ساختمانی برای ساختوساز و استفاده در صنایع مختلفی مانند خودروی سازی، پتروشیمی و لوازم خانگی بسیار مناسب و ایدهآل است. مزیت بسیار ویژه این نوع ورق فولادی مقاومت عالی آن در برابر فشارهای بالا است. مهندسان، معماران و طراحان ساختمان از این ویژگی برای طراحی سازههایی استفاده میکنند که در برابر فشارها و تنشهای خمشی و کششی بسیار قدرتمند هستند. در عمل، این سازهها به مواد کمتری برای تحمل وزنهای بالا نیاز دارند.
ورقی که از فرآیند نورد سرد به دست میآید، سطح صیقلی و شفاف آینه مانندی دارد که در کنار ابعاد دقیق، برای استفاده در صنایع ابزار دقیقی مانند انواع تسمه، میله فلزی و لوله تولید میشوند. ورقهای موجود در بازار با ضخامت استاندارد ۰.۳ میلیمتر تا ۳ میلیمتر و عرض استاندارد ۱۰۰ و ۱۲۵ سانتیمتری تولید میشوند. این ورقها همچنین پایه و مواد اولیه برای تولید ورقهای گالوانیزه هستند. برای آشنایی بیشتر با کاربردها و فرآیند تولید ورق روغنی تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.
ورق روغنی چیست؟
ورق روغنی حاصل نورد سرد فولاد است. فرآیند تولید ورق روغنی بدینصورت است که پس از تولید شدن ورق سیاه طی نورد گرو فولاد، ورق بهدستآمده وارد مرحله جدیدی از پردازشها میشود تا به سطحی روشنتر و صیلقیتر و ابعادی دقیقتر برسد. ورق سیاه حاصل نورد گرم فولاد در دمای مثبت ۹۳۰ درجه سانتی گراد و فشار بسیار بالا است.
فشار و دمای بالا سطحی سیاه و کدر باری ورق فولادی میسازد. این سطح به واسطه اکسیداسیون سطحی با اکسیژن، کدرتر و ماتتر نیز میشود. اگر بتوانیم این لایه اکسیدشده کدر و مات را از روی ورق سیاه جدا کنیم، به ورقی خواهیم رسید که بسیار شفاف و درخشنده بوده و برای استفاده در صنایعی مانند خودروسازی و لوازم خانگی (که در آنها ظاهر و نمای بیرونی محصول نهایی از اهمیت بالایی برخوردار است) بسیار مناسب و ایدهآل است، ورق روغنی.
بارزترین مزیت ورق روغنی سرد، استحکام بالا و تحمل بالای این مواد در فشار و وزن بالا است. به دلیل این ویژگی، این ورق در اکثر کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است. علاوه بر این، تولید نورد سرد بسیار سریعتر و ارزانتر از تولید ورق فولادی است و واضح است که تولید سریع یک محصول مفید صنعتی با کیفیت بالا نیز به رونق بازار کمک خواهد کرد.
ورقهای نورد سرد در اندازههای مختلف تولید میشوند. همچنین پس از پردازش، شکل و ظاهر فیزیکی آن تغییر نمیکند، به این معنی که انقباض ناخواسته در ماده ایجاد نمیشود. ورقهای روغنی به سه نوع معمولی (st12)، نیمه کششی (st13) و تمام کششی (st14) طبقهبندی میشوند، بسته به اینکه از کدام آلیاژ استفادهشده و از چه عملیات حرارتی برای تولید آن استفاده شده است.
ورقها را میتوان در سه اندازه استاندارد ۱.۱۸۱۳ میلیمتر، ۲.۲۴۴۰ میلیمتر و ۳.۳۰۵۰ میلیمتر دستهبندی کرد. استحکام بالای ورقهای نورد سرد تنها ویژگی آنها نیست. تنوع رنگ و اندازه باعث شده تا صدها ماده و مواد مختلف در صنایع مختلف توسط این ورقها تولید شوند.
طیف گستردهای از کاربردهای محصولات نورد سرد شامل ساخت پانلهای غیرقابل انعطاف، رنگآمیزی قطعات (با سطح شفاف که امکان اجرای رنگ با کیفیت بالا را فراهم میکند)، صنعت خودرو، تولید قطعات خودرو، لوازم اداری، مبلمان، صنعت لوازم خانگی، ساخت انواع قفسه و صنایع مختلف دیگری است که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
به عبارت دیگر، فرآیند تولید ورق روغنی به این صورت است که ورق فولاد روغنی یا ورق نورد سرد از نورد سرد ورقهای نورد گرم با ضخامت بالا تولید میشود.
موارد استفاده از ورق سرد که طی فرآیند تولید ورق روغنی به دست میآید، به شرح زیر است:
- انواع نوارها
- مبلمان
- ابزار و تجهیزات صنعتی
- انواع لولههای فلزی با پروفیل سبک
- قطعات خودرو مانند گلگیر، مخزن خودرو و بدنه
- قوطی و پروفیل در و پنجره
- لوازم خانگی
- بدنه کمد
- یخچال
- رادیاتورها
- صنعت روشنایی
- اجاق گاز
- کاپوت ماشین
- آبگرمکن
- پنکه سقفی
- تخته سفید
- لوله
- وسایل آشپزخانه
- قطعات داخلی
- بخاری
- عمده فروشی
- صنایع تهویه مطبوع
- تولید انواع فیلتر
- مخزن ذخیره آب و مایعات
- دربهای امنیتی
- کابینت
- کابین آسانسور
- بدنه کانکس
- علائم رانندگی
- فلز پرکننده
- درب و چهارچوب درب
- مخزن سوخت
اکنون که با موارد استفاده، مزایا و مفهوم ورق روغنی آشنا شدیم، بهتر میتوانیم فرآیند تولید ورق روغنی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. فرآیند تولید ورق روغنی شامل چه مراحلی است؟
فرآیند تولید ورق روغنی چگونه است؟
برخلاف نورد گرم فولاد، برای تولید ورق روغنی یا همان ورق سرد نمیتوانیم از فشار و دمای بالا استفاده کنیم، چرا که این دما منجر به تیره و کدر شدن سطح ورق و اکسیداسیون مجدد آن خواهد شد. بر این اساس، فرآیند تولید ورق روغنی به شرح زیر است:
مرحله اسید شویی
فرآیند تولید ورق روغنی را با اسیدشویی آغاز میکنند. اسیدشویی بهخوبی میتواند از پس پاک کردن و جدا کردن لایه بیرون اکسید شده از بقیه ورق برآید. با استفاده از یک ترکیب اسیدی خاص و مشخص، میتوان اکسید آهن و آلودگیهای نامطلوب دیگر را از سطح ورق فلزی پاک کرد.
اسیدی که بهعنوان محلول شوینده برای اسیدشویی ورق سیاه از آن استفاده میکنند، معمولاً اسید کلریدریک است. ورق سیاه را با توجه به غلظت حلال اسیدی، دمام حلال، ترکیبات حلال، میزان آلودگیها و نیز عمق لایه اکسیده شده، به مدت مشخصی داخل اسید غوطهور میکنند. این زمان معمولاً بین ۱۸ تا ۳۰ ثانیه است و برای پاک کردن هر گرم اکسیده شده از ورق، بهصورت تجربی به ۱.۳ گرم از اسید کلریدریک نیاز خواهیم داشت.
مرحله شستشوی آبشاری
مرحله شستشوی آبشاری که دومین مرحله از فرآیند تولید ورق روغنی است، از دو تانک فرآیند ۵ مرحلهای و سیر کوله ۶ مرحلهای در خط تولید ورق روغنی تشکیل میشود. از این تانکها برای تأمین مقدار آب موردنیاز برای شستشوی ورقها استفاده میشود. آب باید بهقدری بر روی ورق فلزی ریخته شود تا آب برگشتی از روی لبهها کاملاً صاف و زلال باشد. در انتهای این مرحله، ورقها بهخوبی خشک و پاکیزه میشوند.
مرحله نورد سرد
مرحله نورد فرآیند تولید ورق روغنی سرد شامل چند غلتک مالشی است که بهصورت رفت و برگشتی عمل میکنند و هر بار که ورق از داخل غلتکها رد میشود، مقداری از جرم و ضخامت خود را از دست میدهد. کاهش ضخامت به کمک دستگاههای خاصی که نیروی کشش و فشارهای لازم برای عبور ورقها از غلتک را تأمین میکنند، انجام میشود.
مرحله شستشوی الکترولیتی
این مرحله از فرآیند تولید ورق روغنی که در برخی از صنایع و کارخانجات تولید اختیاری محسوب میشود، برای پاک کردن و شستشو دادن مجدد ورقها است. ورقها در طی فرآیند تولید ورق روغنی و عبور از غلتکها نیز میتوانند آلودگیهایی را به خود جذب کرده باشند.
مرحله باز پخت هیدروژنی
در مرحله بازپخت هیدروژنی که یکی از مراحل پایانی فرآیند تولید ورق روغنی است، ورقها بازپخت میشوند. بازپخت به این مفهوم که ورقها تحت یک عملیات حرارتی کنترلی قرار میگیرند تا کیفیت بالایی پیدا کرده و خواص متالورژیکی و مکانیکی اولیه خود را بازیابی کنند.
نورد پوستهای
این مرحله از فرایند تولید ورق روغنی به بازسازی لبهها و بررسی ابعاد ورق روغنی میپردازد، چرا که در مرحله بازپخت ممکن است ورقها دچار تغییر فرم ناخواسته و اجتنابناپذیری شده باشند. ورقهای بازپخت شده موجدار و کجومعوج خواهند بود. باری صاف و صیقلی کردن آنها، نورد پوستهای روی آنها انجام میشود.
بازرسی، اصلاح کلاف و بستهبندی
در این مرحله در واقع فرایند تولید ورق روغنی به اتمام رسیده است. در این مرحله کلافها را از نظر کیفیت، موج مرکزی و کناری، شفافیت و دقت لبهها و ابعاد مورد بازبینی قرار میدهند. ورقهایی که کیفیت مطلوبی دارند روغنکاری شده و برای عرضه به بازار، به واحد بستهبندی منتقل میشوند.
سخن پایانی
در این مقاله با فرآیند تولید ورق روغنی آشنا شدیم. متوجه شدیم که ورق روغنی یا همان ورق سرد از ورق سیاهی تولید میشود که طی نورد گرم قرار گرفته و به دلیل اکسیداسیون، ظاهری کدر و مات پیدا کرده است.